Festival van de wetenschappelijke film InScience, het internationale festival van de wetenschappelijke film, kende dit jaar zijn vierde editie. De filmvoorstellingen vonden in Arthouse LUX in hartje Nijmegen plaats. Op stapafstand van de cinema liggen de bibliotheek Mariënburg en het cultuurcentrum de Mariënburgkapel. Op deze locaties gebeurde bijna aan de lopende band wetenschapscommunicatie naar het grote publiek. Je kon er mini-colleges volgen, demonstraties zien en zelfs meewerken aan experimenten. Dit jaar had InScience Kunstmatige Intelligentie als thema. De openingsfilm AlphaGo van Greg Kohs demonstreert de kracht van deep learning. Deep learning is dé techniek die het hedendaagse AI-onderzoek aanstuurt. Het Britse AI-researchlabo DeepMind ontwikkelde het programma AlphaGo, dat de allerbeste go-spelers aankan. Go is een bordspel dat in Oost-Azië razend populair is en nog complexer is dan schaken. Na Deep Blue’s overwinning in 1997 op wereldkampioen schaken Garry Kasparov is er dus alweer een bordspel, dat haast synoniem staat voor intelligentie, waar de menselijke hegemonie doorbroken is. The Serengeti Rules Earthrise Dankzij de ongeziene toename van computerkracht en de online gegevensexplosie, breekt de techniek van machine leren nu eindelijk door. Een veel gegeven voorbeeld is de diagnose van bepaalde kankers, waar menselijke specialisten slechter scoren dan de AI. Welke doorbraken komen er nog allemaal op ons af? Ongetwijfeld zal er nog veel meer geautomatiseerd worden, steeds meer, zodat steeds meer jobs door robots kunnen worden overgenomen en er steeds minder ruimte voor de mens overblijft. Of stevenen we zelfs af op de Singulariteit, het ogenblik dat de computer intelligenter wordt dan de mens, zoals futuroloog Ray Kurzweil voorspelt? Er heerst veel optimisme, maar ook angst… wat als de machine slimmer wordt dan de mens? Wijlen Stephen Hawking waarschuwde er ons al voor: “AI kan onze grootste, maar ook laatste verwezenlijking worden”.
Wat te denken over Kunstmatige Intelligentie? Voor de module Big Ideas nodigde InScience drie vooraanstaande sprekers uit om over deze problematiek hun inzichten te geven. Historicus en filosoof Philip Blom ziet de digitalisering als belangrijkste dreiging naast de klimaatcrisis voor onze liberale samenleving. In zijn boek Wat er op het spel staat beschrijft hij de mogelijk gevolgen van een steeds verdergaande automatisering, waar steeds meer jobs voor sneuvelen. Ontstaat er een klasse van “nuttelozen” en overleeft onze democratie deze evolutie? Professor cognitieve wetenschappen Pim Haselager gelooft daarentegen dat de implementatie van sociale vaardigheden nog lang niet zo ver gevorderd is dat bijvoorbeeld zorgrobots de zorg voor ouderen kunnen overnemen. Heel wat zaken en gedrag zijn voor ons vanzelfsprekend, zonder dat we echter weten hoe we het doen, hoe we de nodige vaardigheden leren en daarom kunnen we ze ook niet aan onze machines aanleren. Computers kunnen dan wel sommige intellectuele taken beter dan menselijke experts, maar op zintuiglijke en motorische vaardigheden, scoren ze ondermaats. De AI-paradox vat dit samen: wat voor mensen gemakkelijk is, is voor computers moeilijk en wat voor computers makkelijk is, is dan weer voor ons mensen moeilijk. Max Welling, de derde spreker, is hoofd van het Amsterdam Machine Learning Lab. Hij verwacht dat we naar een samenwerking gaan, waarbij de AI de mens aanvult. We moeten ons niet zorgen maken over de Singulariteit, maar wel om onze privacy, discriminatie en manipulatie. Max Welling mocht dit jaar de keuzefilm voorstellen. Ter illustratie van de mogelijkheden van AI koos hij Her van Spike Jonze over een man die verliefd wordt op Samantha, een intelligent besturingssysteem. Sciencefictionfilms brengen minder nuances aan. AI wordt voorgesteld als de grote vriend of als de boze vijand. De bedenkers van Star Trek geloofden sterk in de vooruitgang, de makers van Terminator tonen de robot dan weer als ultieme vijand. In documentaires (niet alleen de films van InScience, maar ook documentaires op Canvas of zag (en ook op Canvas en NTR), lijkt eerder de optimistische visie door te wegen. In het VR-programma Artificial Reality? kon je je onderdompelen in I Saw The Future van François Vautier. Liefhebbers van VR zullen het experimentele van de film appreciëren. Sciencefictionfans en iedereen die geïnteresseerd is in futurologie moeten de film om de inhoud gaan zien. In 1964 gaf auteur A. C. Clarke op de BBC zijn visie op de toekomst van communicatie, 3D-printen en Kunstmatige Intelligentie. En vandaag zien we dat hij gelijk heeft gekregen in zijn voorspellingen over de geconnecteerde wereld, die internet ons geeft. Creativiteit Wie een creatief beroep uitoefent, hoeft niet voor zijn job te vrezen. AI kan veel en we zullen nog veel nieuwe toepassingen zien verschijnen, maar creatief denken zit er (voorlopig) niet echt in. Zo wordt ons toch verteld. InScience onderzocht hoe creatief AI nu al is. De documentaire Human or Robot van Bruno Victor-Pujebet werd gevolgd door een debat tussen filosofieprofessor Jos de Mul, concertpianiste en TU Delft-onderzoeker Cynthia Liem en Pablo Nunez en Bram Loogman, de makers van Jan Bot. Jan Bot is een AI dat aan de hand van het dagelijkse nieuws op internet, online video’s samenstelt uit het archief van filmmuseum EYE. Het resultaat van Jan Bots arbeid is te zien op www.jan.bot De sprekers vergastten ons op schilderijen en muziekdeuntjes die door computers gegenereerd werden. Volgens velen geen kunst, want niet origineel en de intentie om kunst te maken ontbreekt. Anderen merkten dan weer op dat de leek het verschil tussen computergemaakt en door mensen gemaakt niet meer kan zien. Van de Aarde tot Zwarte Gaten Op een festival met wetenschapsfilms staan er altijd heel wat natuurfilms geprogrammeerd. Het prachtige The Serengeti Rules van Nicolas Brown toont de rol van predatoren op de prooipopulaties. Ook Jane van Brett Morgan, die primatologe Jane Goodall portretteert, wist me te bekoren. In Into the Okavango van Neil Gelinas wil een team wetenschappers en natuurliefhebbers de Okavango delta redden. Deze film won de publieksprijs van InScience. Wanneer we de aarde verlaten en de kosmos inreizen, is de Maan onze eerste halte. De langspeelfilm First Man van Damien Chazelle is een ode aan de eerste maanlanding met een biopic over Neil Armstrong. De kortfilm EarthRise van Emmanuel Vaughan-Lee bracht het verhaal van de iconische foto die de bemanning van Apollo 8 van de Aarde nam, oprijzend achter de Maan. De foto werd trouwens op 24 december 1968 genomen, volgende maand dus precies vijftig jaar geleden. Zondagsmorgen hield astrofysicus Heino Falcke een bezinning over het heelal. Hij werkt rond Zwarte Gaten en met zijn huidig project wil hij het eerste beeld van een Zwart Gat maken. Als alles volgens plan loopt, is dat beeld volgend jaar klaar. Zijn wetenschappelijke uitleg met onder meer simulaties van Zwarte Gaten, vulde hij aan met een religieuze, spirituele commentaar. De sterrenkundige is lekenpredikant en ziet in het heelal de hand van God. Hij gebruikt God als ultieme verklaring voor het bestaan van de wereld. Demonstraties en mini-colleges Elke film werd met een korte lezing of een debat afgesloten. Wie nog meer populairwetenschappelijke uitleg wenste, kon in de bibliotheek en de Mariënburgkapel terecht. In de bibliotheek toonde Jan Bot zijn kunstjes. Medewerkers van City Lab van het Science museum NEMO in Amsterdam nodigden het publiek uit om mee te denken over de stad van de toekomst. Daarnaast stelden ze vragen over het delen van gegevens om onze privacy-gevoeligheid te bepalen. Elders leerde je een legorobot te programmeren. Andere stands verwachtte ik dan weer niet op een filmfestival over Kunstmatige Intelligentie: bijvoorbeeld beelden van schilderijen van Jeroen Bosch. Naar aanleiding van 500 jaar Jeroen Bosch (de schilder overleed in 1516) onderwierp de Radbouduniversiteit zijn schilderijen aan een uitgebreid multidisciplinair onderzoek. (Onverwacht, maar graag meegenomen gezien mijn fascinatie voor de schilder.) Dit leidde tot de online gegevensbank met bronmateriaal over Jeroen Bosch: boschdoc.huygens.knaw.nl. Een ander buitenbeetje was de stand van het Valkhof museum. Nijmegen voert de titel van oudste stad van Nederland, want de Romeinen hebben haar gesticht. Een medewerker van het museum had een Romeinse helm en scherven van potten meegebracht, die in Nijmegen werden opgegraven. Dit was het moment om even archeoloog te spelen en in een zak gezeefde grond te wroeten naar botjes en scherven, die bij eerder onderzoek over het hoofd zijn gezien. (Ook de uitleg over Romeins Nijmegen was meegenomen, want ik vond helaas weer geen tijd om naar het museum te gaan. Dat plan ik dan voor volgend jaar…) Dit was mijn tweede bezoek aan InScience en net zoals vorig jaar kijk ik heel tevreden terug op mijn uitstap. De organisatie was heel professioneel, er waren boeiende sprekers én het belangrijkste: ik heb interessante en boeiende documentaires gezien! Volgend jaar start het festival op 6 november en duurt tot 10 november. INSCIENCE 2018 7 – 11 november 2018 LUX, Nijmegen www.inscience.nl Frank Beckers
0 Opmerkingen
Laat een antwoord achter. |