Kunstwerk ‘Oeratoom’ brengt hulde aan Georges Lemaître

1/2/2022

Detail Oeratoom

‘Ik zie je op Andromeda’

Sinds vorige week spreek ik met vrienden die in astronomie geïnteresseerd zijn, in Leuven niet meer af op het Rector de Somerplein, maar aan sterrenstelsel Andromeda. Er is immers een medaillon met een afbeelding van het sterrenstelsel in de straatstenen van het plein verankerd. Dit medaillon is een van de 80 kleine medaillons die over de Leuvens binnenstad verspreid liggen. Ze vormen samen met een groot, centraal medaillon het nieuwe kunstwerk Oeratoom, dat vrijdag 29 januari onthuld werd. Met dit kunstwerk wilden de stad en de universiteit een blijvend aandenken creëren aan het stadsfestival KNAL! dat trouwens in het weekend van 29 januari afgesloten werd.

Georges Lemaître

Het nieuwe kunstwerk Oeratoom van Félicie d’Estienne d’Orves brengt een ode aan Georges Lemaître. De priester-professor Georges Lemaître formuleerde als eerste de theorie van de uitdijing van het heelal. Maar als het heelal uitdijt en we rekenen terug in de tijd, dan was het heelal vroeger minder uitgebreid. Hoe verder we in de tijd teruggaan, hoe kleiner het heelal was. Lemaître concludeerde dat er een ogenblik 0 moet geweest zijn. Volgens hem ontstond het universum uit het ‘atôme primitive’. Het duurde een tijd vooraleer zijn collega’s sterrenkundigen en kosmologen, waaronder Albert Einstein, zijn theorie wilden aanvaarden. Fred Hoyle moest helemaal niets van de theorie hebben en sprak spottend over de Big Bang, de Oerknal.

KNAL!-festival

De aanzet voor het nieuwe kunstwerk werd drie jaar geleden gegeven. De stad Leuven en de KULeuven begonnen met de voorbereiding van het stadsfestival KNAL!. De vzw De Nieuwe Opdrachtgevers kreeg de opdracht om een nieuw kunstwerk te verwezenlijken. De Leuvenaren werden uitgenodigd om hier samen over na te denken. Uit deze brainstormsessies ontstond een groepje van 24 ‘opdrachtgevers’ die het hele ontwerpproces van nabij bleven opvolgen. Naar het einde toe kwamen professoren Conny Aerts en Thomas Hertog erbij om wetenschappelijk advies te geven. De Nieuwe Opdrachtgevers distilleerden uit alle vragen, opmerkingen en wensen de uiteindelijke opdracht die aan de Parijse kunstenares Félicie d’Estienne d’Orves gegeven werd.

Sterrenstelsel pad

Het centrale medaillon op het de Somerplein stelt onze aarde, ons zonnestelsel, onze Melkweg voor. Verspreid over Leuven stellen de kleinere medaillons andere sterrenstelsels voor. Hoe verder ze van het centrale medaillon liggen, hoe verder het sterrenstelsel van ons verwijderd is. Eén meter stappen staat voor 10 miljoen lichtjaar (waarbij een lichtjaar de afstand is die het licht op een jaar aflegt, bedenk dat licht bijna 300.000 kilometer per seconde aflegt.) Het dichtstbije sterrenstelsel Andromeda ligt slechts een stap verwijderd van het centrale medaillon. Wanneer de astrotoerist van het De Somerplein weggaat, reist hij als het ware dus terug in de tijd. De ring van Leuven staat symbolisch voor het ogenblik 0, het ogenblik van de oerknal, “de dag zonder gisteren” zoals Lemaître het uitdrukte.

In het grote medaillon heeft Félicie d’Estienne d’Orves een koperen bol aangebracht waarmee ze naar de spiegels bij de Vlaamse Primitieven knipoogt. Wie er een foto van neemt, neemt tegelijk een selfie, want de bol weerspiegelt de fotograaf zoals Jan van Eijck zichzelf portretteerde in Portret van Giovanni Arnolfini en zijn vrouw. Rond het medaillon is er een ledverlichting. Hier verschijnen de namen van hemellichamen die zich op dat moment aan de hemel boven Leuven bevinden.

Toeristische attractie

Zoals het heelal uitdijt, zou ook dit monument kunnen uitdijen. In de toekomst zouden er nieuwe medaillons kunnen toegevoegd worden. De toeristische dienst zal ongetwijfeld het Oeratoom opnemen in zijn stadswandelingen en ik hoop op een speciale Oeratoom-wandeling langsheen het nieuwe sterrenstelselpad.

De amateurastronoom op bezoek in Leuven, kijkt voor een keertje niet omhoog naar de sterrenhemel, maar naar de grond op zoek naar het volgende sterrenstelsel.

Meer info:
www.oeratoom.be
Frank Beckers