Virussen: van onschuldige grap tot dodelijk wapen

Kenzero ransomware. Artistieke Interpretatatie: Tomorrow Bureau en Bas van de Poel

IloveYou, Melissa, Anna Kournikova, WannaCry, Stuxnet,…  klinken bekend in de oren van de computergebruiker. Het zijn computervirussen die elk hun stempel op de evolutie van kwaadaardige software drukten.
​
Het Nieuwe Instituut in Rotterdam wijdde deze zomer een tentoonstelling aan computervirussen of malware. Tweeëntwintig virussen komen aan bod. Kunstenaar Bas van de Poel, die de tentoonstelling samenstelde, werd ooit door zijn middelbare school geschorst, nadat hij betrapt was met het maken van een computervirus. Als kunstenaar heeft Bas van de Poel ook oog voor het design van een virus, waar hij een zekere schoonheid in ontdekt, al is het een schoonheid met een angel: ‘hoe slimmer het ontwerp, hoe schadelijker het virus’.

    BRAIN (1986) is het 1ste DOS computervirus            ​  Skynet Virus (1994), beeld: Johannes Schwartz

Welcome tot he Dungeon

​In 1983 dook Brain, het allereerste DOS-virus, op. Brain was nog vrij onschuldig. Op het scherm van de besmette computer verscheen het zinnetje ‘Welcome to the Dungeon’. Ook de namen van de bedenkers Basit en Amjad Farooq Alvi, twee Pakistaanse broers, het adres en telefoonnummer van hun telecombedrijf Brain Computer Services werd getoond. Het virus verspreidde zich via floppydisks. Met het verdwijnen van de floppydisk, ‘stierf’ het virus dan ook uit.

Happy99 in 1999 toonde vuurwerk en wenste zijn slachtoffers een ‘Happy New Year’. Dit wordt beschouwd als het eerste virus dat zich via e-mail verspreidde.

Je geld of je bestanden

Spoedig leerden programmeurs van virussen dat er geld mee verdiend kon worden. Virussen werden schadelijker en kwaadaardiger. Zogenaamde ransomware of gijzelsoftware versleutelen bestanden en vragen dan een losgeld in bitcoin of een andere cryptomunt. Wie betaalt, kan echter niet zeker zijn dat hij zijn bestanden ook terugkrijgt…

WannaCry in 2017 was de tot nu toe grootste uitbraak van ransomware. Maar liefst tweehonderd duizend computers geraakten geïnfecteerd, waaronder computers van FedEx en de Deutsche Bahn. De Amerikaanse regering beschuldigde in het openbaar Noord-Korea van deze cyberaanval.
In 2017 richtte NotPetya voor niet minder dan tien miljard dollar schade aan. Multinationals, ziekenhuizen in Groot-Brittannië, maar vooral bedrijven en overheidsinstellingen in de Oekraïne werden getroffen. Ditmaal wezen het VK en de VS met een beschuldigende vinger naar Rusland, dat de Oekraïne aanviel.

Bedreiging voor de fysieke wereld

Met Stuxnet belandden we in 2009 midden in de digitale oorlogsvoering: nu kunnen we letterlijk van oorlogswapens spreken. Volgens de New York Times werd Stuxnet door Israël en de VS gemaakt met de nucleaire installaties van Iran als doelwit. Het virus zou de ontwikkeling van een kernwapen met een jaar vertraagd hebben.

Internet of Troubles

Wat brengt de toekomst? De wapenwedloop tussen hackers en beveiligers zal onverminderd verder gaan. Het Internet of Things, Slimme Steden en Artificiële Intelligentie creëren nieuwe mogelijkheden zowel voor de aanvaller als de verdediger.

Wanneer neemt een virus de controle van een pacemaker of een zelfrijdende auto over? Voormalige Amerikaanse vicepresident Dick Cheney was hier bang van en liet in 2013 de draadloze besturing van zijn pacemaker uitschakelen. Anderzijds kunnen algoritmen getraind worden om malafide code op te sporen.

Wie controleert de bewakers?

Het cynische van de geschiedenis van malware is dat WannaCry en NotPetya gebruik maakten van EternalBlue, een tool afkomstig uit het hackersarsenaal van de National Security Agency. Zelfs de NSA blijkt niet veilig tegen hackers en een aantal van zijn hackerstools werd gestolen en later op het darknet gepubliceerd.

De tentoonstelling eindigt met de bemerking dat de online wereld nog meer gevaren inhoudt. Vandaag rollen overheden systemen uit om de veiligheid van de burger te bevorderen. Deze systemen kunnen echter misbruikt worden om diezelfde burger te bespioneren en te controleren. Wie beschermt er dan nog onze privacy en onze digitale persoon? Tweeduizend jaar geleden vroeg de Romeinse dichter Juvenalis zich al af: ‘Wie zal de bewakers bewaken.’

Malware: Symptoms of Viral Infection
Tot 10 november 2019
Het Nieuwe Instituut, Rotterdam
https://hetnieuweinstituut.nl/museum

Mars Land                                                             I Love You

Cryptolocker                                                         Pacemaker gehackt