Nog altijd een fascinerend gebouw om te zien: het op een vliegende schotel lijkende Evoluon in Eindhoven. (Foto: Ton van Rooij) Enige tijd geleden werden op de Nederlandse tv weer eens de drie Back to the Future-films uitgezonden. Menig kijker zal hebben gedacht: “Ik zou ook wel eens een reis in de tijd willen maken!” Welnu, van 19 december 2021 t/m 9 januari 2022 en van 2 t/m 27 februari 2022 kon dat! Want in die twee periodes kon in het Evoluon in Eindhoven een (virtuele) tijdreis naar de zeer verre toekomst gemaakt worden. Deze tijdreizen konden geboekt worden bij het (tijd)reisbureau Next Nature Future Travels. Dit bijzondere project is de eerste stap in de missie van ontwerpbureau en denktank Next Nature Network om van het Evoluon weer een museum voor wetenschap en techniek te maken. Al sinds 1989 was het dat niet meer. Van 12 maart t/m 1 mei 2022 verwelkomde ook het Science Museum NEMO in Amsterdam tijdens de weekends tijdreizigers.
Evoluon: jarenlang interactieve expo over wetenschap en techniek Maar laten we eerst eens zonder tijdmachine terug in de tijd gaan om de ontwikkeling van het Evoluon door de jaren heen te schetsen. De eerste ideeën voor het Evoluon ontstonden eind jaren ’50. Op de wereldtentoonstelling van 1958 in Brussel, ter gelegenheid waarvan een ander markant gebouw, het Atomium, gebouwd was, behoorde Philips tot de deelnemende bedrijven. Het elektronicaconcern verraste daar vriend en vijand met het paviljoen ‘Le Poeme Electronique’, dat in een half jaar meer dan 1 miljoen bezoekers trok. Tijdens een etentje van Philips-bestuursvoorzitter Frits Philips met zijn ‘artistieke rechterhand’ Louis Kalff rees de sterke wens om een dergelijke expositie permanent in te richten, iets waarover binnen het bedrijf al eerder van gedachten was gewisseld. Volgens de overlevering schetste Kalff toen drie markante gebouwen, waaronder de futuristisch uitziende vliegende schotel. In 1963 werd gestart met de bouw van het Evoluon, dat Kalff samen met Leo de Bever had ontworpen. Ondanks extreem strenge winters slaagde men erin om het gebouw in 1966, het jaar waarin Philips 75 jaar bestond, te voltooien. Als jubileumcadeau schonk Philips het Evoluon aan de stad Eindhoven en haar bevolking. De koepel van het futuristische gebouw meet 77 meter in diameter. Het beton van de koepel wordt door 169 kilometer spankabel op zijn plaats gehouden. Het Evoluon had als doel om bezoekers spelenderwijs wegwijs te maken in de wereld van wetenschap en techniek. Een variëteit aan thema’s werd op drie ringen aangeboden: gezondheid, het belang van kennis en wetenschap, communicatie en verkeer, modern comfort, ontspanning en de problematiek van de alsmaar groeiende wereldbevolking. Op toegankelijke wijze werd aan het grote publiek de werking van radar, telefoon, satellieten, televisie en tal van andere moderne producten uitgelegd. Door het indrukken van knoppen kon van alles in werking gezet worden. Ook mochten bezoekers zelf experimenteren met van alles en nog wat. Dit zal bij menigeen parallelellen oproepen met het sinds 1997 bestaande, door Renzo Piano ontworpen Science Museum NEMO, gelegen nabij het station Amsterdam Centraal. Want ook dit museum, de opvolger van het NINT (Nederlands Instituut voor Nijverheid en Techniek), heeft als doel om op een interactieve en laagdrempelige manier wetenschap en techniek dichter bij het publiek te brengen. Kortom, het Evoluon was een soort NEMO avant la lettre. Vanaf de opening tot de beginjaren ‘80 beleefde het Evoluon haar hoogtijdagen als publieksattractie. Het topjaar vormde 1970 waarin maar liefst 527.000 mensen de toegangspoorten passeerden. Noodgedwongen nieuwe bestemming voor Evoluon In de jaren ’80 werd het een steeds grotere opgave om de interactieve expositie fris en interessant te houden. Niet alleen volgden de innovaties zich in hoog tempo op, ook de kosten rezen de pan uit. Gaandeweg nam de aantrekkingskracht bij het publiek af. In 1988 bedroeg het bezoekersaantal nog maar een derde van wat het ooit was geweest. Een jaar later viel het doek voor het museum. Daarop ging Philips naarstig op zoek naar nieuwe toepassingen van het complex. Met behulp van externe onderzoekbureaus werden allerhande opties bekeken. Een formule om het gebouw voor het publiek toegankelijk te houden werd echter niet gevonden. De toenmalige Philipspresident Jan Timmer ijverde ervoor om het Evoluon om te bouwen tot ontvangst- en expositieruimte voor Philipsdivisies en relaties. In de jaren ’90 deed het Evoluon dienst als Philips Competence Centre. In 1994 werd een nieuwe vleugel gerealiseerd. In het gebouw werden vijf extra conferentiezalen en vier luxe VIP-Rooms gecreëerd en het snelle zelfbedieningsrestaurant werd omgebouwd tot een luxe restaurant. Het Evoluon werd symbool voor het nieuwe Philips. Met trots werd hier in 1991 het 100-jarig jubileum in het elektronicaconcern luister bijgezet. Sinds 1998 fungeert het Evoluon als congrescentrum, evenementenlocatie en vergaderlocatie en is als gemeentelijk monument het icoon van de stad Eindhoven. Het heeft vergaderzalen voor 2 tot 200 gasten, terwijl het grote auditorium, de Philips Hall, plaats biedt aan 450 personen. De koepel is zelfs groot genoeg voor 1200 personen. Dankzij een recente verbouwing van de centrale hal, de creatie van extra werkplekken en de vernieuwing van het restaurant is het Evoluon weer voor iedereen toegankelijk. Of het nu is voor een productpresentatie, relatie-evenement, congres, vakbeurs, brainstormsessie of ‘gewoon’ een (zakelijke) lunchafspraak. Evoluon keert terug naar haar roots Sinds de zomer 2012 wilde Philips het gebouw weer voor (tijdelijke) tentoonstellingen gebruiken. In dat jaar werd daartoe de aftrap gegeven met een expositie over het menselijk brein, in samenwerking met Discovery Center Continium in Kerkrade. Daarna volgden meer evenementen in samenwerking met Continium, alsmede met NEMO en met Technopolis in Mechelen (België). In oktober 2013 gaf de Duitse band Kraftwerk vier 3D-concerten in het Evoluon, elk bijgewoond door 1200 toeschouwers. De zaal was hiervoor persoonlijk uitverkoren door Kraftwerk-oprichter Ralf Hütter, vanwege het retro-futuristische uiterlijk van het gebouw en de relatie met Philips. 3D-animaties waarin de schotelsectie van het gebouw afdaalde uit de ruimte maakten deel uit van het nummer Spacelab. In het najaar van 2014 werd in het Evoluon het programma SlimmerIQen van RTL 4 opgenomen. Van 1 september t/m 31 december 2021 vond Technoart Evoluon plaats, een expositie over kunst, design en techniek waarin de Eindhovense kunstenaar Chris Dierickx de bezoeker meenam in zijn fantasie over printplaten, transistoren en radiobuizen. Begin 2021 werd bekend dat het Evoluon weer een museum voor wetenschap en techniek zou gaan worden. De leiding hierover kreeg ontwerpbureau en denktank Next Nature Network. Deze in Eindhoven en Amsterdam zetelende organisatie exploreert de impact van technologie op ons leven en onze planeet. Next Nature wil niet terug, maar vooruit naar de natuur en zet zich in voor een happy marriage tussen natuur en technologie om zo niet alleen de panda en ijsbeer, maar ook de mens te redden. Next Nature is sinds 1 januari 2022 de nieuwe officiële gebruiker van het Evoluon en wordt door de landelijke en regionale overheid gesteund in haar streven om hier een zogeheten futurelab uit te rollen. Hierin zal aandacht besteed worden aan de wondere wereld der techniek, de spitsvondigheid en creativiteit van design en innovatie en het fenomeen dat mens en maatschappij steeds meer versmolten raken met technologie. Ook zal verkend worden hoe de mensheid door harmonieuze samenwerking, duurzaamheid en inclusie de aarde in goede staat achter kan laten voor volgende generaties. Hierbij zal de verbinding worden gelegd tussen publiek, bedrijfsleven, kennisinstellingen en overheden. Next Nature werkt samen met eigenaar Lichtstad Erfgoed en andere partners uit het unieke Eindhovense ecosysteem van technologie en design, zoals de Dutch Design Foundation, GLOW, TU/e, STRP Festival en de Design Academy. Door het Ministerie van Onderwijs, Cultuur & Wetenschap is voor dit initiatief een half miljoen euro beschikbaar gesteld. De gemeente Eindhoven en de provincie Noord-Brabant hadden toegezegd om gedurende vier jaar nog eens 5,4 miljoen euro bij te leggen. Ook krijgt Next Nature financiële steun van onder meer de innovatie-organisatie Regio Deal Brainport Eindhoven, het Amsterdams Fonds voor de Kunst, het Nederlands Filmfonds en het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie. Het eerste project in dit kader, de VR-tijdmachine, waarbij bezoekers een (virtuele) tijdreis naar de zeer verre toekomst kunnen maken, werd in december 2021 gelanceerd. In de vier jaar erna volgt dan, zo is de bedoeling, de rest van de permanente expositie. Deze zal worden ondergebracht op de vier ringen in de koepel en zal gaan over de evolutie van techniek en de plek van de mens op aarde. Het ontstaansverhaal van de aarde en het heelal staat centraal op de eerste ring, de Geosfeer. Hier leren we over de big bang, maar ook over het ontstaan van quarks, atomen en moleculen. Op de tweede ring, de Biosfeer, wordt de evolutie van al het leven op aarde verbeeld: van de allereerste cel tot het ontstaan van gewervelde dieren. Het is een evolutionair verhaal dat je misschien eerder in een natuurhistorisch museum zou verwachten, maar het is onmisbare kennis om de impact van technologie te kunnen begrijpen. Op de derde en grootste ring, de Technosfeer, wordt onder meer de vraag gesteld: wat is technologie? Maar ook: hoe transformeert het leven op aarde? Technologie is meer dan de laatste smartphone of computer. Ook huizen, riolering, snelwegen en zelfs het alfabet zijn vormen van technologie. De vierde ring, de Mindsfeer, is de meest persoonlijke en verdiepende laag. Daar worden bezoekers geholpen met de zoektocht naar hun eigen rol in het ruimteschip aarde. Gaan we samenleven met kunstmatige intelligenties? Ontstaat er een planetair bewustzijn? Hoe kun je hier als mens je weg in vinden? Vanaf 2025 moet het nieuwe museum dagelijks open zijn voor publiek. Als aanloop daar naartoe zullen diverse exposities en events georganiseerd worden. De huidige functie van het gebouw als hoogwaardig conferentiecentrum blijft overigens bestaan. Hoe ik mijn tijdreis heb ervaren Nadat ik me op 6 februari 2022 in het Evoluon ‘ingecheckt’ had voor mijn tijdreis kreeg ik via een veiligheidskaart op A4-formaat instructies over de tijdreis, zoals het gebruik van de VR-bril en het veranderen van je snelheid door het bewegen van je armen. Enig gevoel voor humor bleek de makers van de kaart niet vreemd te zijn, getuige het gebod bovenaan de kaart: “Laat de kaart niet buiten dit millennium slingeren a.u.b.” Daarna begeleidde een medewerker me naar de tijdreisruimte. Daar werd ik door een instructeur in een soort tuigje gehesen dat aan een installatie hing die plaats bood aan vier tijdreizigers. Het tuigje was zodanig geconstrueerd dat je erin kon gaan zitten. In eerste instantie hing ik in die stand wat achterover, omdat mijn voeten nog de grond raakten. Maar kort na de start werd ik een klein stukje omhooggetrokken en hing ik in de lucht. Dat was een aparte gewaarwording, maar voelde zeker niet vervelend aan. In de VR-tijdmachine hebben de makers wetenschappelijke kennis, filosofie en verbeeldingskracht samengebracht. Via de VR-bril die ik droeg kreeg ik – voor mij niet altijd goed thuis te brengen – beelden te zien waarmee je zelfs tot voorbij het moment reisde dat de zon opgebrand is! De VR-trip vond overigens niet plaats in de schotelvormige koepel van het Evoluon, maar in een bijgebouw. Dat vond ik wel een tikkeltje spijtig, want ik had ernaar uitgezien om voor het eerst sinds de jaren '80 daar weer eens binnen te treden. Doordat ik een VR-bril droeg, was het helaas onmogelijk om foto’s te maken van wat ik zag... Na afloop kreeg ik een tijdreiscertificaat. Een instructeur nodigde me vervolgens uit om daarop aan te kruisen wat ik onderweg gezien had of gezien dacht te hebben. Zo stond er een Dysonbol bij, ook wel Dysonschil genoemd. Dat is een hypothetische, rondom een ster (bijvoorbeeld de zon) gebouwde megastructuur. Door middel van een systeem van rond de ster draaiende satellieten, voorzien van zonnepanelen, zou (bijna) alle energie van deze ster kunnen worden opgevangen. Zo’n systeem heb ik tijdens mijn tijdreis echter niet ontwaard. Een medewerker zei na afloop dat je de tijdreis eigenlijk meermaals moet maken om alles te zien. Ook kwamen er geen mensen, aliens of robots in voor. En dat terwijl robots en kunstmatige intelligentie steeds meer gebruikt worden, waardoor ze in de verre toekomst wellicht de overhand zouden kunnen krijgen. Het was een buitengewoon overweldigende ervaring, dat zonder meer, maar ik had verwacht dat het er allemaal wat sf-achtiger uit zou zien... Toekomstdenken en tijdreizen op expo RetroFuture Op 24 september 2022 keert de VR-tijdmachine terug in het Evoluon als onderdeel van de eerste grootschalige tentoonstelling waarvoor Next Nature dan het startschot geeft: RetroFuture. Daarmee opent het Evoluon voor het eerst in lange tijd weer haar deuren voor het brede publiek. RetroFuture zal gaan over hoe de mens door de eeuwen heen naar de toekomst keek. Mensen hebben altijd al gedroomd over hetgeen de toekomst ons kan brengen. We dromen over het eeuwige leven, een paradijs op aarde of een nachtmerrie waarin de wereld vergaat. In een spectaculaire en speelse setting word je meegenomen in de belevingswereld van toekomstdenkers, dromers en kunstenaars, waaronder ‘toekomstvoorspeller’ Nostradamus en zelfs de Inca’s. Deze klassieke toekomstvisies zijn een inspiratie voor kunstenaars die met een verrassende mix van objecten, film en design een nieuw licht laten schijnen op de toekomst. Met werk van Studio Drift, Maison de Faux & Esmay Wagemans, Audrey Large, Driessens & Verstappen, Tabita Rezaire, Floris Kaayck, Michael Mandiberg en Studio Smack. Hoe we vandaag over de toekomst denken is gebaseerd op verhalen, gedachten en daden van grote denkers. Er is niet maar één toekomst, het zijn er vele. Hoe werd er gedacht dat de wereld er vandaag uit zou zien? En wat kunnen we van die gedachten leren? In de tentoonstelling reist de bezoeker mee naar de toekomst van gisteren. Veel dromen en ideeën zijn realiteit geworden. Waar Leonardo da Vinci in de 15e eeuw droomde over vliegen, werd dit aan het begin van de 20e eeuw werkelijkheid. En waar in vroegere films en beelden communiceren via een beeldscherm fictie was, is ‘beeldbellen’ inmiddels gewoon geworden. In een kermisachtige setting wordt aandacht geschonken aan tien ideeën van vandaag, die misschien ooit werkelijkheid worden. Zo staat er de Microbial Vending Machine van Emma van der Leest, een omgebouwde snackautomaat waarin je geen kroketten, maar producten van algen en enzymen aantreft. De toekomst van geld is te vinden in een gokautomaat en in een spookhuis komt de bezoeker een collage van nare dingen tegen, waarvan je hoopt dat die juist geen werkelijkheid worden. En zoals gezegd, tref je er ook de VR-tijdmachine aan. In RetroFuture loop je door tien tunnels vol fictie en feiten die onze toekomst hebben vormgegeven. Op de vier ringen van het Evoluon zal de tentoonstelling een oppervlakte 3000 m2 beslaan. De expo is een feest van nostalgie, dat ons toekomstdenken verdiept en een groot publiek weer leert om van de toekomst te houden. Het is een hommage aan het oorspronkelijke Evoluon, waarin overgebleven objecten een plek kunnen krijgen. Meer info: www.nextnature.net www.tijdreizen.nu www.evoluon.com www.nemosciencemuseum.nl Ton van Rooij
0 Opmerkingen
Laat een antwoord achter. |