‘Is er nieuws van Pluto?’ Zo begroette ik eind 2009, begin 2010 het personeel van de Gentse FNAC die zich toen op wandelafstand van mijn werk bevond. Ik werd door iedereen vreemd aangekeken, behalve door die ene vrouw met een bril en donker haar in een lange vlecht. Zij was verantwoordelijk voor de afdeling graphic novels en manga. Zij wist dat ik het over de manga-reeks Pluto (2003-09) had van Naoki Urasawa.  Voor alle duidelijkheid: manga is het Japanse equivalent van stripverhaal; het woord anime wordt gebruikt als het over Japanse tekenfilms en animatiefilms gaat. Ik had eerder al Monster (1994-2001) van Urasawa gelezen; zijn andere bekende reeks 20th Century Boys / 21st Century Boys (1999-2007) is nog altijd een gat in mijn cultuur.  Monster werd in het Nederlands uitgegeven door de Franse uitgeverij Kana. De reeks gaat over een neurochirurg, dr. Tenma, die tegen een verbod van de ziekenhuisdirecteur ingaat en op eigen houtje beslist een jongetje te redden dat getroffen werd door een schotwond in het hoofd. Wat de chirurg niet weet, is dat die onschuldig ogende jongen, Johan, een monster is met veel doden op zijn geweten. Tot overmaat van ramp wordt de eerstvolgende moord van Johan in de schoenen van dr. Tenma geschoven, waardoor hij zowel zijn verloofde als zijn job verliest. Dr. Tenma slaat op de vlucht en achttien episodes lang kunnen we zijn pogingen volgen om recht te zetten wat hij met de beste bedoelingen verkeerd deed.  Ik vond Monster fantastisch om te lezen en toen uitgeverij Glénat in 2009 het eerste deel van Pluto in het Nederlands publiceerde, was ik er als de kippen bij om Pluto 001 in huis te halen. Ik keek reikhalzend uit naar het vervolg, vandaar mijn vele bezoekjes aan de FNAC en mijn vraag: ‘Is er nieuws van Pluto?’ ‘Nee, helaas niet,’ antwoordde de FNAC-medewerkster met de vlecht altijd. Ik herinner me vaag ergens gelezen te hebben dat het tweede deel er niet kwam omwille van een rechtenkwestie, maar daar vind ik vandaag niets meer over terug. Ik vond wel online berichten waarin uitgelegd wordt dat Glénat een paar vruchteloze pogingen deed om Japanse manga’s te introduceren op de Nederlandstalige markt. Ik vermoed dat er vooral economische redenen waren waarom de Nederlandse vertaling al na één deel werd afgevoerd. Een aantal jaren later kocht ik de resterende delen in Californië. De originele reeks werd getekend tussen 2003 en 2009, maar ze werd in de periode 2009-10 in het Engels uitgebracht door Viz Media, een uitgeverij in San Francisco, gespecialiseerd in anime en manga.  Als je naar de covers kijkt, dan zie je naast de naam van auteur en tekenaar Urasawa een nog veel bekendere naam staan: Tezuka. Die verwijst naar Osamu Tezuka, die algemeen als de vader van de manga wordt beschouwd. In mijn collectie heb ik een mooie verzameling hardcovers van zijn belangrijkste werk voor volwassenen, uitgegeven door de Nederlandse Uitgeverij L.: Ode aan Kirihito (2 delen; 1970-71), Ayako (3 delen; 1972-73), MW (2 delen; 1976-78) en Boeddha (8 delen; 1972-83).    Boeddha geldt als zijn absolute meesterwerk, maar het meest bekend is Tezuka omwille van Astro Boy (1952-68).  Ik heb mijn hele bibliotheek afgezocht, maar van die reeks heb ik helaas maar één deeltje. Het is duidelijk een manga die voor kinderen bedoeld is, in tegenstelling tot bijvoorbeeld Ayako dat een verhaal is over seks en incest. Ik deel even een fragment waarin de tekenaar zichzelf portretteert en commentaar geeft op het geweld in Astro Boy:  Let op de merkwaardige volgorde van de paginanummers: pagina 6 staat rechts; pagina 7 links. Dit is geen vergissing: een manga lees je van achter naar voor. Ook de plaatjes bekijk je van rechts naar links. Dat is even wennen als je Westerse boeken gewoon bent. Astro is een robot gecreëerd door Dr. Tenma, niet de neurochirurg uit Monster, maar een expert in robotica en artificiële intelligentie. De wetenschapper bouwde de robot naar het beeld en de gelijkenis van zijn overleden zoon Tobio. Eenmaal geactiveerd beseft Dr. Tenma echter dat Astro nooit zijn menselijke zoon zou kunnen vervangen. In 2009 kwam er de animatiefilm Astro Boy in de bioscoop, waarbij Nicolas Cage de stem insprak van Dr. Tenma en Freddie Highmore die van Astro, maar nog daarvoor was er al de manga Pluto van Urasawa. Daarin speelt Astro ook een belangrijke rol, al wordt daarin zijn Japanse naam gebruikt: Atom. Letterlijk vertaald heette de reeks Astro Boy oorspronkelijk Almighty Atom. Osamu Tezuka overleed in 1989, maar Urasawa kreeg van zijn erfgenamen toestemming en medewerking om Astro Boy opnieuw tot leven te wekken, vandaar de vermelding van Tezuka op de cover. Tezuka creëerde Atom, zijn zusje Uran, zijn ‘vader’ Dr. Tenma, Dr. Ochanomizu en vele andere personages, ook de ‘slechterik’ Pluto. De zoon van Osamu Tezuka, Macoto Tezka, superviseerde de reeks van Urasawa. Takashi Nagasaki staat op de cover als co-auteur. In tegenstelling tot wat je zou kunnen vermoeden, is Atom niet het hoofdpersonage in Pluto. Die rol is weggelegd voor inspecteur Gesicht. Gesicht is een robot die bijna niet van een mens te onderscheiden is. Hij krijgt de opdracht om een reeks mysterieuze moorden te onderzoeken. Enerzijds worden een aantal geavanceerde robots vernietigd; anderzijds lijkt iemand het gemunt te hebben op menselijke robotwetenschappers. De dader laat steeds zijn visitekaartje achter in de vorm van twee horens. Die verwijzen naar de Romeinse god van de onderwereld, Pluto. Ik herinner me nog dat ik de manga indertijd twee keer na elkaar uitgelezen heb om me ervan te vergewissen dat ik alles begreep. Er wordt veel gebruikgemaakt van flashbacks en herinneringen die vaak onvolledig zijn, net als het geheugen van Gesicht —al beseft hij dat in het begin nog niet ten volle. Pas helemaal op het einde beschik je over alle puzzelstukken om het volledige plaatje samen te stellen. Er zitten duidelijke verwijzingen naar de Tweede Golfoorlog in Pluto. De moorden blijken immers iets te maken te hebben met de 39ste Centraal-Aziatische oorlog. De Verenigde Staten van Thracië beweren dat er in het koninkrijk Perzië, waar dictator Darius XIV de plak zwaait, ‘robots of mass destruction’ worden gebouwd. (Darius XIV is een lookalike van Saddam Hoessein en het is niet moeilijk om in Thracië de US en in Perzië Irak te herkennen.) De ‘BORA Fact-Finding Mission’, een team van experten uit Europa en Azië, gaat ter plaatse op onderzoek. Hoewel ze geen bewijs vinden voor de bewering van Thracië, barst er toch een vernietigende oorlog los. Pluto is duidelijk Astro Boy niet wat diepgang betreft. Dit is een verhaal waar zelfs volwassenen een flinke kluit aan hebben. De beelden die Urasawa toont, zijn helaas nog altijd heel actueel. In dit fragment uit episode 002 schreeuwt een vader het uit: ‘Hier zijn geen terroristen, alleen onschuldige kinderen. Jullie dropten bommen op slapende kinderen.   Kinderen, en het recht van robots om kinderen te hebben, spelen trouwens een grote rol in Pluto. Heel wat thema’s zijn vandaag relevanter dan ooit. Ik geef even een voorbeeld uit episode 004: ‘Het bedroeft me te zien dat het ministerie van wetenschap de uitvinder verliest van de meest geavanceerde AI die we ooit gekend hebben.’ ‘Artificiële intelligentie is niet iets dat je zomaar uitvindt. Het moet gevoed en ontwikkeld worden.   Kan artificiële intelligentie gevoelens ontwikkelen? En zo ja, wat zijn daar de gevolgen van? Hoe zit het met de eerste wet van de robotica? Kan een robot een mens vermoorden, zelfs als mensen hem zo geprogrammeerd hebben dat hem dit verboden wordt? Zo ja, hoe is dat mogelijk? Het hoofdpersonage Gesicht zegt meer dan eens dat robots niet kunnen liegen, maar … is dat wel zo? Je merkt haast niet dat de reeks ondertussen al vijftien tot twintig jaar oud is. En nu kom ik eindelijk tot datgene waarvoor ik door OOTW gevraagd werd: Pluto is nu ook een achtdelige serie op Netflix. Ik heb die voor jullie bekeken, maar voor ik er iets over zeg, wil ik nog een kleine omweg maken.  Terwijl ik foto’s maakte van mijn Tezuka- en Urasawacollectie, kon ik niet naast Akira van Katsuhiro Ôtomo kijken. Ik heb zowel de zesdelige manga (1982-90) uitgegeven door Glénat in 2002-04, als de DVD van de gelijknamige film uit 1988.
Ik las eerst de manga en zag daarna de anime, die door Ôtomo zelf gerealiseerd werd. Ik vond de animatie visueel verbluffend, maar ik was eerder teleurgesteld wat het geamputeerde verhaal betreft. Ik snap het wel. Er moesten keuzes gemaakt worden: de manga bestaat uit 120 hoofdstukken en meer dan 2000 pagina’s; de film duurt 2 uur en 4 minuten. Zeg ik nu dat ik de film slecht vond? Integendeel: het is een echte aanrader. Ik bedoel er alleen mee dat je misschien beter eerst de film bekijkt en dan pas de manga leest. Toen ik aan de Netflix-versie van Pluto begon, heb ik ook getwijfeld. Herlees ik eerst de boeken, of doe ik dat pas nadat ik de serie gezien heb? Ik koos ervoor eerst voor de anime te gaan. De acht boeken werden herwerkt tot acht afleveringen van ongeveer een uur lang die best wel trouw het origineel volgen. De personages zoals ze werden geanimeerd door Netflix, zien er exact zo uit als afgebeeld in de manga. Hier en daar gebeurden er wel kleine stilistische aanpassingen. Zo dragen de aanhangers van een anti-robotgroep in de manga kappen die verwijzen naar de Ku Klux Klan; in de Netflix-serie hebben ze gewoon een kap zoals bij een hoodie. Ook aan het verhaal is amper gesleuteld. Het grootste verschil dat ik opmerkte, was de rol van de robot in de vorm van een teddybeer. In de manga wordt die al in het tweede deel geïntroduceerd zonder dat je als lezer de rol van deze mysterieuze figuur snapt. In de delen die volgen wordt telkens wat meer uitgezoomd, waardoor je meer te weten komt. In de anime komt de teddybeer pas in het laatste deel voor het eerst aan het woord. De reden ligt voor de hand. De lezer/kijker krijgt veel informatie te verwerken. Neem bijvoorbeeld de nachtmerries van Gesicht en de flashbacks waarmee hij geplaagd wordt. Heel vaak krijg je een fragment te zien waarin een man zegt: ‘500 Zeus a body.’ Dit fragment is zeer betekenisvol, maar we komen pas in deel 008 te weten wat het precies betekent. Als lezer van de manga kan je af en toe een aantal pagina’s terugkeren als je niet helemaal mee bent met het verhaal; als kijker van de anime is dat moeilijker. Rest dus de eeuwige vraag: ‘Wat is beter, de verfilming of het boek?’ Laat het me in sterren uitdrukken. De manga geef ik 5 sterren; ik heb die met veel plezier herlezen. Het is echt een sterk verhaal. De anime geef ik 4 sterren; dat is ook nog zeer goed, maar ik ervoer toch een paar minpuntjes. Het eerste heeft te maken met de keuze ‘één boek = één aflevering’. Dat werkt met de meeste afleveringen, maar niet met de o zo belangrijke eerste aflevering. Ware het niet dat ik beloofd had een recensie te schrijven over Pluto, ik was misschien niet voorbij het eerste uur geraakt. Ik vond de hoofdstukken waarin de robot North #2 als butler werkt bij de blinde componist Paul Duncan (hoofdstuk 4 tot 6 in deel 001) redelijk saai in de anime. In de manga kan je geen muziek horen, en het lijkt wel alsof de makers van de anime dit hebben willen compenseren door de muzikale stukken nodeloos lang te laten duren. Dat gevoel had ik veel minder in de episodes die daarop volgden, maar de muziekkeuze van de makers is een ander minpuntje. Ik vond die af en toe storend. Verder weet ik niet of je echt alles van het verhaal snapt als je de serie in sessies van een paar uur binget. Je neemt best wat tijd om na elke aflevering na te denken: wat heb ik net gezien? Zelf heb ik de boeken twee keer na elkaar gelezen, en de tweede keer ontdekte ik nog dingen die me de eerste keer ontgaan waren. Dat zal met de anime niet anders zijn als je hem maar een keer bekijkt. Dat verandert echter niets aan het feit dat zowel manga als anime zeer de moeite waard zijn. Bruno Lowagie (manga 5) (anime 4)
0 Opmerkingen
Laat een antwoord achter. |
Archives
December 2024
Categories |
RSS-feed
